PNF – dla kogo, jak wygląda terapia i filozofia tej metody

Obecnie Polska jest krajem z najwyższą liczbą organizowanych kursów PNF w Europie, a sama koncepcja jest jedną z podstawowych w usprawnianiu pacjentów z różnymi zaburzeniami aktywności codziennej oraz funkcji i struktur ciała.
Czym w ogóle jest PNF?
Dzięki dostarczaniu przez wzorce ruchowe wyraźnych informacji do mózgu, i przez to uruchomienie mechanizmów odtwarzania lub poprawy kontroli motorycznej (tj. mobilności, stabilności, zręczności i koordynacji), możliwe jest przywracanie utraconej funkcji ruchowej. PNF ma na celu nie tylko kształtowanie czynności nerwowo-mięśniowej lokalnej, tzn. potrzebnej do wykonania określonego ruchu, ale ma także wpływać na funkcje całego układu ruchu.
Jak rozszyfrować tajemniczą nazwę PNF?
P – Proprioceptywna – stymulująca receptory czuciowe, które odbierają informacje dotyczące ruchu i pozycji ciała w przestrzeni
N – Nerwowo – Mięśniowa – aktywizująca połączenia nerwowo – mięśniowe
F – Facylitacja – ułatwienie, torowanie
„Filozofia leżąca u podstaw koncepcji rozpatruje człowieka (również osoby chore) w całości, zakładając istnienie niewykorzystanych potencjałów”
Kabat 1950r
W jakich przypadkach wykorzystuje się PNF:
- po udarach mózgu, urazach czaszkowo-mózgowych, urazach rdzenia kręgowego;
- u pacjentów z chorobą Parkinsona, stwardnieniem rozsianym, stwardnieniem zanikowym bocznym, chorobami móżdżku, polineuropatiami, dystrofiami mięśniowymi; skoliozami;
- po operacjach wszczepienia endoprotezy biodra lub kolana, rekonstrukcji więzadeł stawu kolanowego, po złamaniach kości;
- z zaburzeniami oddychania, połykania.
Filozofia PNF
- Pozytywne nastawienie do pacjenta i jego problemów:
- Pozytywne badanie i ocena (szukanie „mocnych stron” pacjenta)
- Rozpoczynanie od aktywności, którą pacjent może wykonać samodzielnie
- Nastawienie pacjenta na osiągnięcie sukcesu
- Terapia pośrednia
- Bez bólu (nie prowokować większego bólu, niż już istniejący)
2. Mobilizacja rezerw (motywacja):
- Aktywny udział pacjenta
- Intensywny trening – powtórzenia, różnorodność ćwiczeń (zmiana pozycji, aktywności, środowiska)
- Program treningowy
3. Myślenie funkcjonalne:
- Aktywności codzienne, zadania ukierunkowane na cel
- Terapia na poziomie struktury/funkcji ciała oraz poziomie aktywności (ICF)
- Ocena i badanie zorientowane funkcjonalnie
- Optymalizacja funkcjonowania pacjenta – uniezależnienie od osób trzecich – uczestnictwo we wszystkich składowych życia
4. Holistyczne spojrzenie na pacjenta (ciało, umysł):
- W czasie badania i terapii (pośrednia/bezpośrednia)
- Czynniki osobowe i środowiskowe (cielesne, intelektualne, emocjonalne)
Zasady główne torowania (ułatwiania) w koncepcji PNF
- Stymulacja eksteroreceptorów:
- Stymulacja dotykowa
- Kontakt manualny (chwyt lumbrykalny)
- Kontakt ze środowiskiem (piłka, taśma, wałek)
- Stymulacja słuchowa
- Kontakt werbalny (komendy słowne)
- Inne (dźwięki, gwizdek, muzyka)
- Stymulacja wzrokowa
- Związana z ciałem pacjenta
- Związana z otoczeniem
- Kontakt wzrokowy pacjent – terapeuta
- Stymulacja dotykowa
2. Stymulacja proprioceptorów:
- Opór
- Manualny
- Otoczenie (wałki, ściana)
- Z uwzględnieniem różnych rodzajów skurczu mięśnia
- Trójpłaszczyznowy (trójwymiarowy)
- Trakcja (odseparowanie partnerów stawowych względem siebie)
- Aproksymacja (kompresja) – szybka, powolna lub utrzymywana
- Bodziec stretchu
- Impuls pobudzający rozciągnięty mięsień do skurczu
- Stymulujący napięty mięsień do intensywniejszego skurczu
- Manualny
3. Procedury:
- Wzorce ruchowe
- Timming – kolejność ruchu:
- Sekwencja ruchu lub aktywności
- Normalna kolejność ruchu we wzorcach PNF
- Zmiana normalnej kolejności ruchu (Timing for emphasis)
- Mechanika ciała terapeuty
- Promieniowanie pobudzenia (irradiacja) i wzmocnienie (reinforcement)
- Timming – kolejność ruchu:
4. Sumacja bodźców czasowa i przestrzenna

Praca na macie – jako podstawa pracy z pacjentem
Dlaczego?
- Bezpieczna dla pacjenta
- Nieograniczona możliwość ruchu
- Praca funkcjonalna
- Optymalna irradiacja
- Nauka samopomocy, np. u często upadających pacjentów lub obawiających się upadku
- Terapeuta i pacjent na jednym poziomie – ważny aspekt psychologiczny
- Możliwość przygotowania wszystkich faz chodu
- Możliwość pracy z większą grupą pacjentów
Zasady pracy na macie:
- Osiągnij z pacjentem nową pozycję
- Ustabilizuj tę pozycję
- Wypracuj funkcję w nowej pozycji
- Rozpoczynaj pracę od łatwych dla pacjenta pozycji i stymulacji
- Zakończ pracę w najwyższej osiąganej przez pacjenta pozycji
- Pracę można rozpocząć w dowolnej pozycji
Dzięki dostarczaniu przez wzorce ruchowe wyraźnych informacji do mózgu, i przez to uruchomienie mechanizmów odtwarzania lub poprawy kontroli motorycznej (tj. mobilności, stabilności, zręczności i koordynacji), możliwe jest przywracanie utraconej funkcji ruchowej. PNF ma na celu nie tylko kształtowanie czynności nerwowo-mięśniowej lokalnej, tzn. potrzebnej do wykonania określonego ruchu, ale ma także wpływać na funkcje całego układu ruchu.
Sprawdź w czym możemy Ci pomóc
Magdalena Kolibska, certyfikowana terapeutka PNF, FITS i NDT Bobath